Duurzaam ondernemen is van het grootste belang voor onze toekomst. Daarvan is gelukkig vrijwel iedereen doordrongen. In de Nederlandse maakindustrie kun je grote stappen zetten door een begin te maken met circulair produceren. Maar wat is dat precies? Welke voordelen biedt circulair produceren voor jou als maakbedrijf? En waar moet je beginnen?

Circulair produceren heeft alles te maken met grondstoffengebruik en het hergebruiken van producten. Zo kun je bijvoorbeeld in de ontwerpfase van je product al rekening houden met wat je kunt doen als er onderdelen kapotgaan, of als het product helemaal afgeschreven is. Daarover later meer.

Maar eerst: wat levert circulair produceren op? Als ondernemer in Nederland komt je maakbedrijf op de eerste plaats, en dat is helemaal niet verkeerd. Met circulair produceren kun je je richten op winstmaximalisatie en toch maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het een sluit het ander helemaal niet uit. Logisch dus dat je benieuwd bent naar de voordelen van circulair produceren. Want die zijn er genoeg.

Klantwaarde verhogen

Een van de belangrijkste voordelen van circulair produceren is het verhogen van de klantwaarde. Steeds meer partijen vragen om duurzaam geproduceerde producten. Als jij jouw product voor dezelfde kwaliteit en prijs kan aanbieden met een aantoonbaar lagere milieu impact is dat meerwaarde.

Een manier kan zijn om bijvoorbeeld een materiaalpaspoort te ontwikkelen voor jouw producten, of vanuit het ontwerp de levensduurverlenging mee te nemen. Modulariteit en reparatie zijn voorbeelden waardoor het product langer mee kan gaan en die klantwaarde toevoegen.

Een meer uitdagende manier van werken is het ‘servitization’ model, waarbij je producten niet meer verkoopt maar verhuurt of least. Veel producten kennen al een dergelijk model, denk aan de autoverhuur of deelauto’s en -scooters. Door samen met jouw klanten na te denken over hun behoeftes en hoe jouw producten deze kunnen invullen, krijg je een veel betere klantrelatie.

Kosten verlagen

Bij circulariteit draait het om slim omgaan met materialen en deze zo lang mogelijk een nuttige rol te laten vervullen. Hierdoor heb je minder nieuwe materialen nodig en worden zo de kosten verlaagd. De uitdaging is om zoveel mogelijk materiaal op de hoogst mogelijke kwaliteitsniveau te houden.

Het terugnemen van je producten kan hier een vorm voor zijn, bijvoorbeeld door deze op te knappen en weer als nieuw of refurbished product in de markt te zetten. Of de nog goede onderdelen te hergebruiken. Ook deze voorbeelden gebeuren in sommige sectoren al heel lang, denk aan onze auto-industrie en garages. Als je als maakbedrijf jouw producten zelf weer inneemt, kun je hiermee kosten verlagen.

Circulair produceren betekent ook dat je bepaalde bedrijfsrisico’s beperkt. Wanneer je grondstoffen hergebruikt, ben je minder afhankelijk van prijsfluctuaties in de markt. Bovendien komt er steeds meer regelgeving die het noodzakelijk maakt anders te gaan denken over wat er gebeurt aan het einde van de levensduur van producten. Denk aan het ‘recht op reparatie’, waardoor jouw producten eigenlijk niet langer een ‘black box’ mogen zijn en het stukgaan van een klein onderdeel het verlies van het hele apparaat betekent.

Aantrekken van talent

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn hip, maar dat is niet het enige voordeel van een duurzaam imago voor je bedrijf. Het geeft je meer kansen om talent binnen te halen, want (jonge) professionals hechten grote waarde aan duurzaamheid en circulariteit.

Datzelfde geldt trouwens voor veel klanten én jouw ketenpartners. Bovendien wordt de maatschappelijke druk steeds groter. Maar zelf vind je het als ondernemer misschien ook belangrijk om maatschappelijk verantwoord bezig te zijn.

Vormen van circulair produceren

Er zijn allerlei vormen van circulair produceren, en die kan ik het beste uitleggen aan de hand van de R-ladder. Deze ladder gaat op voor veel materialen in de maakindustrie. Hoe hoger op de ladder, hoe groter het belang voor de circulaire maakindustrie.

Refuse – Het ultieme doel: je product is overbodig en hoeft niet geproduceerd te worden. Verdien je dan niets? Jawel, want de functionaliteit is overgenomen door of ingebouwd in een ander product van jou!

Rethink – Is het misschien mogelijk om jouw product intensiever te laten gebruiken, bijvoorbeeld door te delen (denk aan deelauto’s) of door meerdere functies in één product te stoppen?

Reduce – Kun je je product efficiënter produceren door minder grondstoffen en materialen te gebruiken? Of kun je het product efficiënter laten gebruiken door zuinig gebruik van energie of verbruiksmateriaal?

Re-use – Misschien kan een andere gebruiker nog iets met een product dat is afgedankt (in dezelfde functie).

Repair – Klinkt voor de hand liggend. Maar helaas scoren hoogwaardige producten afgelopen jaren steeds slechter op de kans om ze te repareren. Gelukkig wordt (Europese) regelgeving aangescherpt om dit tegen te gaan.

Refurbish – Dit woord heeft razendsnel ingang gevonden in de Nederlandse taal dankzij hoogwaardige elektronica, zoals smartphones en tablets, die daardoor een tweede leven kregen. Natuurlijk maakt dit ook onderdeel uit van de circulaire economie.

Remanufacture – Kun je onderdelen uit een afgedankt product hergebruiken in een nieuw product met dezelfde functie?

Repurpose – Of misschien kun je de onderdelen uit een afgedankt product gebruiken in een nieuw product met een andere functie?

Recycle – Wanneer een product niet meer gebruikt kan worden – ook de onderdelen niet – dan wordt het tijd voor het welbekende recyclen: materialen en grondstoffen terugwinnen en opnieuw gebruiken.

Recover – Kun je écht niks meer met een product, dan kun je het misschien (deels) in de verbrandingsoven stoppen, zodat je nog wel energie terug kunt winnen.

Je ziet dat je voor veel van deze vormen van circulair denken al in de ontwerpfase aan de slag moet. Welke onderdelen kan ik zo inpassen of vooral standaardiseren, dat ze kunnen worden hergebruikt als mijn product afgeschreven is (remanufacture en repurpose)? Kan ik een businessmodel vinden waardoor mijn product door meerdere gebruikers kan worden gebruikt en dus niet de helft van de tijd stilstaat (rethink)?

Meer leren over circulair produceren uit de praktijk?

Ik kan me voorstellen dat je bij deze voordelen en vormen van circulair produceren niet direct een beeld hebt wat het jou kan opleveren. In dit artikel over de circulaire maakindustrie laat ik je zien hoe andere bedrijven circulair ondernemen. En wat je kunt doen om met jouw bedrijf te starten met circulair produceren.

Wil je concrete voorbeelden van circulair produceren uit de praktijk inzien? Neem dan een kijkje in de Wegwijzer Circulaire Maakindustrie. Doe er je voordeel mee!

De Wegwijzer Circulaire Maakindustrie is ontwikkeld in SMITZH met financiering vanuit de Provincie Zuid-Holland en Ministerie EZK.

Als onderdeel van het SMITZH-programma hebben TNO en de Haagse Hogeschool in samenwerking met elkaar de ‘Wegwijzer Circulaire Maakindustrie’ ontwikkeld. Deze Wegwijzer geeft een overzicht van bedrijven in de maakindustrie die al kleine of grote stappen hebben gemaakt richting circulariteit. Circulariteit betekent niet alleen maatschappelijk verantwoord bezig zijn, het kan ook leiden tot kostenbesparingen, risicobeperkingen en meer klantwaarde. Deze wegwijzer is specifiek gericht op bedrijven uit de maakindustrie die willen weten wat circulariteit voor hen kan betekenen.

‘’De wereld om ons heen verandert. Het besef wordt steeds duidelijker dat de aarde uitgeput raakt”, aldus Bart Kaas, Energie Transitie Consultant bij TNO. Hij vervolgt: ”Door ervoor te zorgen dat wij de grondstoffen in onze producten maximaal gebruiken, dragen we bij aan het sterk verlagen van de impact van ons handelen op het milieu.’’ Met deze gedachte zijn TNO en de Haagse Hogeschool aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een tool voor de ondernemer van de toekomst. Hierbij is alles gericht op hergebruik in alle mogelijke vormen.

Een onafhankelijk advies

De wegwijzer is een centrale en onafhankelijke plek die bedrijven op weg helpt bij hun zoektocht naar de rol van circulariteit in hun onderneming. Je kunt zelfstandig naar de website gaan en hier aangeven wat jij interessant vindt of waar jij meer over wil weten. De website verwijst door naar zowel lokale als nationale partners die jou helpen bij het zetten van de volgende stap. Je vindt er voorbeelden van andere bedrijven op basis van de voordelen waar jij naar op zoek bent. Navigeren door de wegwijzer doe je aan de hand van zoekcriteria die voor jou relevant zijn. Doorbladeren kan natuurlijk ook als je nog niet zo goed weet wat je wilt.

Circulariteit is dichterbij dan je denkt

Voor wie denkt dat circulair ondernemen alleen besteed is aan de grote multinationals van deze wereld, gaat een nieuwe wereld open. Het vereist geen grote investeringen of nieuwe strategieën om een betere wereld te creëren. Je kunt vaak al klein beginnen, door onderdelen van afgedankte producten opnieuw te gebruiken voor een vergelijkbaar product. Of gebruik het voor een totaal nieuw product met een andere functie. Creatief denken verruimt de mogelijkheden.

Onbewust zijn veel bedrijven binnen de maakindustrie al bezig met circulariteit. Het is geen concept wat in de verte ligt en het zetten van de volgende stap is makkelijker dan veel partijen denken. Er liggen kansen en de wegwijzer helpt bij het zetten van de volgende stappen naar meer circulariteit. 

Zelf aan de slag

Geïnteresseerd in wat de Wegwijzer voor jou kan betekenen? Bezoek deze dan hier. Komende maanden wordt de wegwijzer nog doorontwikkeld. Feedback wordt bijzonder op prijs gesteld en kun je hier direct doorgeven.