Hoe help ik mijn personeel leren en ontwikkelen in het digitale tijdperk?

Door digitalisering veranderen de eisen die maakbedrijven stellen aan hun personeel. Tegelijkertijd is het op deze krappe arbeidsmarkt belangrijk om vakkundige vakmensen vast te houden. Structurele aandacht voor leren en ontwikkelen is daarom cruciaal.

Personeel digitaal ontwikkelen

De mate waarin maakbedrijven te maken krijgen met ontwikkelingen op het gebied van Smart Industry verschilt. Zo zijn er verspanende bedrijven druk bezig met ontwikkelingen op het gebied van robotisering, terwijl het digitaliseringstempo in andersoortige maakbedrijven (bijvoorbeeld in constructie) vooralsnog een stuk lager ligt.

Hoe dan ook: op enig moment zal elk maakbedrijf te maken krijgen met digitalisering en/of robotisering. Ook voor je medewerkers heeft dat de nodige impact. Van een pure uitvoerder worden ze meer en meer een operator, die het gedigitaliseerde maakproces in goede banen moet leiden. Het programmeren en bedienen van een robot is een competentie die je zult moeten leren beheersen. Maar ook voor medewerkers in de werkvoorbereiding verandert er het nodige. Hun werk zal zich steeds meer afspelen op digitale platforms.

21st century skills: steeds belangrijker

Ook op het vlak van algemene ‘werkvaardigheden’ zien we tal van veranderingen. Veel maakbedrijven beleggen verantwoordelijkheden steeds lager in de organisatie en maken bovendien steeds meer werk van job rotation.

Daarmee zijn zogenoemde ‘21st century skills’ de afgelopen jaren in hoog tempo belangrijker geworden. Dan gaat het bijvoorbeeld over competenties als het goed kunnen samenwerken binnen (zelfsturende) teams, het kunnen geven en ontvangen van feedback, conflicthantering, creativiteit en probleemoplossend vermogen. Medewerkers zullen zich dit type soft skills eigen moeten maken, willen ze relevant blijven op de hedendaagse werkvloer.

Investeren in een leercultuur

Alle reden dus om te investeren in een goed doordachte strategie voor leren en ontwikkelen. Op die manier kun je je huidige personeel zo goed mogelijk behouden en investeren in hun (brede) inzetbaarheid. Bovendien kan een goed programma voor leren en ontwikkelen je net dat streepje voor geven op de arbeidsmarkt voor technisch personeel. Zeker jongere technici zien mogelijkheden voor opleiding en (persoonlijke) ontwikkeling als een belangrijke secundaire arbeidsvoorwaarde.

Wat zijn de belangrijkste elementen in zo’n leercultuur, als basis voor innovatie en bedrijfscontinuïteit?

Goed leiderschap als basis

Leren en ontwikkelen begint bij goed leiderschap. Van een traditionele manager die vooral top-down opereert, wordt de moderne manager steeds meer een coach die verantwoordelijkheden naar de werkvloer delegeert. Daarmee heeft de kwaliteit van de coachende leidinggevende ook zijn weerslag op de ontwikkeling van de individuele medewerker. Als het gesprek tussen leidinggevende en medewerker goed gevoerd wordt, met een vaste plek op de agenda voor ontwikkeling, komt dit de leercurve van de medewerker ten goede.

Nu blijft het gesprek over ontwikkeling vaak beperkt tot de jaarlijkse beoordelingscyclus. Daarbij ligt vervolgens vooral de nadruk op wat er niet goed ging. Door het gesprek meer toekomstgericht in te steken, met aandacht voor concrete ontwikkelkansen, creëer je een veilige leeromgeving en voorkom je dat de medewerker gedemotiveerd wordt.

Ook belangrijk: neem als leidinggevende eens wat vaker de tijd voor informele gesprekken over ontwikkeling, zonder dat er meteen een beoordelingsmoment bij komt kijken. Ga het gesprek aan en spreek je waardering uit voor medewerkers die werk maken van hun eigen ontwikkeling.

Bedrijfsopleidingsplan

Een goed handvat bij dit alles is een zogenoemd bedrijfsopleidingsplan. In zo’n plan vertaal je de koers en ambities van je bedrijf naar functiegerichte opleidingen en cursussen.

Het opstellen van zo’n plan begint met het formuleren van een stip op de horizon. Waar wil je als bedrijf naartoe? Welke kennis en competenties heb je nu al in huis om daar te komen? En: waar zitten nog ‘witte vlekken’? Door hier structureel en planmatig over na te denken, krijg je vanzelf meer zicht op de ontwikkelbehoefte onder je medewerkers. Dat biedt vervolgens een goede basis voor een concreet scholingsplan en een vruchtbare dialoog met werknemers over opleiding en ontwikkeling.

oZone: leren op de werkvloer

Informeel leren op de werkvloer neemt van oudsher een belangrijke plek in binnen de (maak)industrie. Om dit leren op de werkvloer te stimuleren, lanceerde OOM (het scholingsadviesbureau van de sociale partners in de metaalbewerking) onlangs de online leeromgeving oZone.

Dit laagdrempelige platform bevat kant-en-klare leercontent, met tal van instructiefilms, animaties, 360-gradentours, lessen, werkinstructies en opdrachten. De onderwerpen variëren van lassen, draaien en frezen tot meten, tekeninglezen en materiaalkennis. De modules uit de basisbibliotheek kun je eenvoudig aanpassen aan je eigen, bedrijfsspecifieke situatie. Ook kun je binnen oZone gemakkelijk eigen lesmodules ontwikkelen.

Daarmee biedt oZone tal van handvatten om het technische en digitale vakmanschap van je medewerkers te vergroten en om leren en kennisdeling binnen je organisatie te vergemakkelijken. Dat maakt oZone uitermate geschikt voor maakbedrijven die actief willen werken aan de leercultuur binnen hun organisatie.

Meer weten?

  • OOM biedt in 2021 alle aangesloten bedrijven aan om kosteloos gebruik te maken een ruime selectie e-learnings van het online leerplatform SkillsTown, specifiek gericht op het onderwerp digitale vaardigheden.
  • Er is veel (praktisch toepasbaar) onderzoek beschikbaar voor maakbedrijven die werk willen maken van een leercultuur. Zo biedt het rapport Werkplekleren in de techniek allerlei handvatten om leren op de werkplek te faciliteren.

Circulair ondernemen: 3 vernieuwende voorbeelden uit de maakindustrie

Onlangs is de Wegwijzer Circulaire Maakindustrie gelanceerd. Je kunt hiermee voorbeelden van circulair ondernemen in de maakindustrie inzien. Zo ontdek je hoe andere bedrijven circulariteit in hun bedrijfsvoering hebben geïntegreerd. We willen je daarmee helpen met ideeën om ook jouw bedrijf om te vormen tot een circulaire onderneming. In dit blog neem ik je mee langs een aantal ondernemingen die je voorgingen. Wat hebben zij gedaan en hoe ging dat in zijn werk?

Eerst een bemoedigende opmerking vooraf: veel bedrijven zijn al begonnen met circulariteit, en soms zonder het te weten. En dat kan zomaar ook voor jouw bedrijf gelden. Circulair ondernemen gaat vooral over materialen en grondstoffen: hoe kun je minder grondstoffen gebruiken voor jouw producten? Maar ook: hoe kun je grondstoffen hergebruiken en langer van nut laten zijn? Grote kans dat je nu al processen in je bedrijf hebt die circulair zijn. Dat is alvast een mooi begin.

Inventariseer jezelf

Een van de belangrijkste pijlers van circulariteit is het verlengen van de levensduur van producten. Elk bedrijf dat zich bezighoudt met onderhoud, reparatie of revisie is dus bezig met circulairiteit. Autoreparatiebedrijven bijvoorbeeld. Neem je dat als uitgangspunt, dan kun je circulair ondernemen verder uitbouwen.

Misschien heb je voor jouw producten al een reparatieservice of onderhoudscontract bij je klanten. De volgende stap zou kunnen zijn om te beginnen met een terugnameservice. Dat biedt jou de kans om de nog goede onderdelen uit een afgeschreven product in te passen in een nieuw product. Dit wordt refurbishment of remanufacturing genoemd.

Circulair ondernemen voorbeeld: Schelde Exotech

Schelde Exotech is een fabrikant van industriële (druk)apparatuur, vooral in (petro)chemie. Dit maakbedrijf doet niet meer alleen aan nieuw, maar richt zich ook op refurbishment en remanufacturing. Deze werkwijze is niet alleen goed voor duurzaamheid, maar refurbished apparatuur heeft ook nog eens een hogere marge.

Het circulair maken van je bedrijf gaat met kleine stappen. Kijk liever per stap wat er mogelijk is, in plaats van het schetsen van een utopisch vergezicht (en daarmee het doen van grote investeringen). Nog niet voor alle circulaire vraagstukken is een oplossing voorhanden of is de oplossing al economisch interessant. Toch zijn er al wel kleinschalige mogelijkheden, begin daar vooral. Intussen werkt je bedrijf aan een duurzamer imago. En natuurlijk zijn ook deze kleine stappen op den duur wel degelijk rendabel.

Belangrijk advies: doen in plaats van bedenken. Na de eerste voorzichtige stappen komen andere vormen van circulair ondernemen vanzelf in beeld.

Alle neuzen dezelfde kant op

Natuurlijk heb je voor jouw bedrijf een (meerjaren)strategie. Het is dan een goed idee om te kijken waar circulaire ideeën in deze strategie passen. Dan is het ook mogelijk om wat grotere stappen te maken. Dat betekent wel dat je meerdere afdelingen in je bedrijf bij de plannen moet betrekken.

Stel: je wilt je producten tot een een modulair, demontabel systeem omvormen waarmee je gemakkelijker onderdelen kunt uitwisselen en eventueel hergebruiken. Dit heeft gevolgen voor de hele productieketen, vanaf het allereerste ontwerp tot de laatste bout die erin gedraaid wordt.

Circulair ondernemen voorbeeld: Hydro – Pole Products

Dit bedrijf maakt, levert en installeert lichtmasten. Hydro – Pole Products is gestart met een take-back systeem waarbij oude lichtmasten een nieuw leven krijgen. Hierbij gaat het soms om 40 jaar oude masten die een facelift krijgen en weer tientallen jaren meekunnen. De productiekosten zijn lager dan van een nieuwe én de klant draagt bij aan de circulaire economie.

 

Nu wordt het menens: je wilt duurzaam concurrentievoordeel halen uit je circulaire ideeën. Een gesprek met je klanten kan nu heel verhelderend zijn. Wat zijn dan die voordelen?

  • Concurreren op prijs: zoals bij Schelde Exotech, door goedkoper te leveren dankzij refurbishment.
  • Prijs is gelijk aan die van de concurrentie, maar het product onderscheidt zich van de concurrentie: zoals bij Hydro, die van oude masten nieuwe maakt.
  • Circulaire producten met bijzonder design en lange levensduur met een premium prijs: zoals bij de kinderwagens van Bugaboo.
  • Concurrentievoordeel door het creëren van je eigen markt: zoals bij Aebi Schmidt, dat zijn businessmodel baseerde op servitization.

Circulair ondernemen voorbeeld: Aebi Schmidt

Aebi Schmidt is een fabrikant van strooimachines die voorheen alleen werden verkocht. De basis is nu dienstverlening in plaats van puur alleen verkoop. De strooimachines zijn modulair opgebouwd en kunnen gemakkelijk aan de wens van de klant worden aangepast. Gedurende de levensduur worden bij reparatie en onderhoud zoveel mogelijk refurbished en remanufactured onderdelen gebruikt. De levensduur is daardoor flink verlengd.

Verbeter de wereld én jezelf

Een betere wereld is belangrijk, maar het is niet altijd nodig om dat als eerste uitgangspunt te nemen voor een circulaire bedrijfsvoering. Soms komen de gelegenheden vanzelf voorbij, zoals met digitalisering. Dat geeft nieuwe mogelijkheden aan duurzame bedrijfsprocessen. Bijvoorbeeld met smart manufacturing, waardoor je autonome robots kunt inzetten. Of door de processen zelf te optimaliseren. Dan is de strategie dus wél leidend en is de circulariteit bijvangst, maar te interessant om te laten liggen.

Word wijzer met meer voorbeelden van circulair ondernemen

Wil je meer weten over wat bedrijven zoals dat van jou hebben gedaan om de slag te maken naar circulair ondernemen? Ga naar de Wegwijzer Circulaire Maakindustrie.

De Wegwijzer Circulaire Maakindustrie is ontwikkeld in SMITZH met financiering vanuit de Provincie Zuid-Holland en Ministerie EZK.

Data-gedreven oplossingen voor het maritieme mkb. Jouw mening telt!

Data wordt gezien als de nieuwe olie. Slim gebruik van data kan leiden tot meer omzet, kostenreductie maar ook tot efficiënter produceren. Welk bedrijf wil dat nu niet? Het klinkt aanlokkelijk, maar in de praktijk blijkt dat nog weinig bedrijven de waarde uit hun data weten te halen. Een onderzoek binnen het maritieme mkb moet meer inzicht geven in hoe mkb-bedrijven deze waarde uit hun data (kunnen) halen.

enquete maritieme mkb

De Gemeente Rotterdam onderzoekt daarom samen met haar partners hoe het mkb-bedrijven kan ondersteunen bij het nemen van de volgende stappen met data-gedreven oplossingen. Tijdens het Datawerf webinar op 18 februari jl. zijn de eerste plannen van een programma dat jou op weg kan helpen met data-gedreven business cases gepresenteerd.

Klik hier voor de link naar de vragenlijst

Reden van onderzoek

Voordat het programma van start gaat willen wij middels een vragenlijst en een reeks interviews achterhalen wat de belangrijkste behoeften en ook belemmeringen zijn in het werken met data binnen het maritieme mkb en haar toeleveranciers. Een eventueel subsidieprogramma kan hierdoor beter op jouw praktische vraagstukken inspelen.

Jouw mening is dus belangrijk!

  • Werk je voor een maritiem mkb-bedrijf?
  • Of voor een toeleverancier aan de maritieme industrie?
  • Is jouw organisatie gevestigd in de provincie Zuid-Holland?

Vul dan de vragenlijst in, het invullen kost slechts 8 minuten van jouw tijd en is anoniem.

Met de vragenlijst brengen wij in kaart welke behoeften er leven binnen het maritieme mkb en maken wij een inschatting van de volwassenheid van bedrijven in het werken met data. De vergelijking van bedrijven in de sector komt aan het einde van het onderzoek beschikbaar voor de deelnemers. Hiermee kun je zien hoe jouw bedrijf zich verhoudt ten opzichte van andere bedrijven in de sector en welke kansen er voor jou liggen om de volgende stap te zetten.

Ga naar de vragenlijst

Bij voldoende animo en aanknopingspunten is het plan om nog voor het einde van dit jaar te starten met een pilot. In de pilot worden er financiële middelen en onafhankelijke experts op het gebied van werken met data beschikbaar gesteld. Als de pilot een succes is start in 2022 vervolgens het volledige programma. Geef daarom aan of je op de hoogte wilt blijven van het subsidieprogramma. Samen maken we de volgende stap in het komen tot datagedreven oplossingen voor de maritieme industrie.

Deze vragenlijst is een initiatief van Gemeente Rotterdam in samenwerking met Maritime Delta, Innovation Quarter en NMT.

Machines leasen: van productverkoop naar dienstenverkoop

Steeds meer maakbedrijven kiezen ervoor om hun apparaat of machine ‘as-a-service’ aan te bieden, als (onderdeel van een) dienst. Het leasen van machines kan een mooie opstap vormen naar een volledig op diensten gebaseerd verdienmodel.

Machines leasen

Servitization is hot. In de maakindustrie zien we steeds meer constructies ontstaan waarbij niet het product op zich centraal staat, maar waarbij er sprake is van een zogenoemd product-service-system: een geïntegreerd aanbod van producten en bijbehorende diensten.

Een bekende vorm voor zo’n constructie is operational lease. Tegen een vast bedrag per maand of per jaar krijgt de gebruiker de beschikking over je product, met alles wat daar aan onderhoud en service bij hoort. Daarbij doe je de belofte dat het apparaat of de machine gedurende de looptijd optimaal functioneert.

Maximaal transparant

Operational lease kennen we onder meer uit de autobranche, waarbij de leaserijder voor een vast bedrag per maand de beschikking krijgt over een auto. De kosten voor zaken als onderhoud en reparatie, brandstof en verzekering zijn daarbij inbegrepen, net als de motorrijtuigenbelasting.

Het voordeel van machines leasen is de transparantie. Qua kosten weet de gebruiker precies waar hij of zij aan toe is. Ook heeft hij of zij geen omkijken meer naar het onderhoud.

Product-as-a-Service

Tegelijkertijd ligt de focus bij het leasen van machines nog steeds erg op het gebruik van de machine zélf. Een stap verder gaat Product-as-a-Service, waarbij je als leverancier zorgt voor verbreding van je aanbod.

Neem (opnieuw) de auto als voorbeeld. Steeds meer leasemaatschappijen bieden verschillende soorten auto’s voor verschillende situaties. Bij dagelijks woon-werkverkeer in de stad past immers een andere auto dan bij een lange autovakantie met het hele gezin. De leasemaatschappij zorgt ervoor dat de klant altijd kan beschikken over de auto die het beste past bij wat hij of zij op dat moment nodig heeft.

Allesomvattend dienstenconcept

Zo komen we langzaam tot een volledige vorm van servitizationde situatie waarbij je verdienmodel niet gebaseerd is op je product, maar op de behoefte van jouw klant. In dit stadium maakt het leasen van machines integraal deel uit van een allesomvattend dienstenconcept, waarbij je de gebruiker volledig ontzorgt bij zijn of haar reis van A naar B.

In het geval van de auto leidt dat bijvoorbeeld tot een volledig mobiliteitsconcept, waarvan – naast een auto – bijvoorbeeld ook een treinabonnement deel uitmaakt. Voor de last mile zorg je dat er voor de gebruiker (afhankelijk van het weer en persoonlijke voorkeur) een OV-fiets of een Uber-taxi klaar staat. Tijdens de reis bedien je de klant bovendien met gedetailleerde reisinformatie.

Behoeftes kunnen veranderen

Operational lease kan zo een mooie opstap vormen naar een allesomvattende vorm van servitization, waarbij alles draait om de behoefte van jouw klant. Maar let op: die behoefte kan – zoals we zagen in het voorbeeld hierboven – veranderen, al naar gelang de omstandigheden. Ook per branche kunnen de specifieke wensen verschillen.

Neem een bedrijf dat werkplekken (inclusief verlichting en vloerbedekking) levert aan grote organisaties, met alles wat daar aan onderhoud, beheer en schoonmaak bij hoort. Een grote onderwijsinstelling zal vooral willen weten wat er aan kantoormeubilair voorhanden is en waar het staat. Bij een advocatenkantoor is die vraag minder van belang; dat wil vooral dat het meubilair er altijd brandschoon en representatief uitziet.

Servicepakket op maat

Per klant zal de focus binnen je dienstenpakket zo verschuiven, al naar gelang de specifieke wens van de klant. De kunst is een nieuw businessmodel te vinden, waarin je het product – afhankelijk van de specifieke context – aanvult met een servicepakket op maat. Ook zul je dan op zoek moeten gaan naar de juiste strategische partners, die jou helpen bij het zo goed mogelijk invullen van de behoefte van je klant.

Uiteraard kun je er ook voor kiezen om zélf zo’n strategische partner te worden binnen een nieuw businessmodel van een ander. Welke rol je wilt vervullen is een belangrijke strategische keuze, afhankelijk van je eigen mogelijkheden en je voorkeuren. Ben je de regisseur van het gehele concept, die klanten bijvoorbeeld ook ontzorgt op het gebied van financiering en logistiek? Of ben je een van de toeleveranciers?

Circulaire doelstellingen

Een bijkomend voordeel van een op diensten gebaseerd businessmodel is dat het product in jouw eigendom blijft. Dat biedt allerlei mogelijkheden om aan je verdienmodel circulaire doelstellingen te koppelen. Als je er gedurende de levensduur voor zorgt dat jouw product optimaal blijft functioneren, door goed, proactief onderhoud, zorgt dat vanzelf voor duurzaam gebruik en een zo lang mogelijke levensduur. Na afloop van de leaseperiode kun je de machine vervolgens refurbishen (waarbij je het product geschikt maakt voor hernieuwd gebruik) of ontmantelen en (laten) recyclen.

Machines leasen? Ga op onderzoek uit

Bied je al een operational lease-constructie aan? En wil je onderzoeken hoe je je serviceactiviteiten verder kunt uitbouwen naar een servitization businessmodel? Dan is deelname aan de peer2peer-group rondom servitization wellicht interessant. Hierin ga je – onder leiding van experts – met andere maakbedrijven op onderzoek uit, met als doel om via kennisuitwisseling en design thinking te komen tot een vruchtbaar nieuw businessmodel.

Op donderdag 22 april 2021 gaat het Platform Servitization van start met een informele kick-off. Tijdens deze bijeenkomst wordt een korte toelichting gegeven op het onderwerp. Daarnaast wordt onder de deelnemende bedrijven geïnventariseerd welke onderwerpen bijzondere belangstelling verdienen zodat daar in volgende bijeenkomsten gericht aandacht aan besteed kan worden. Jij kunt hierbij zijn! Laat je informeren over het onderwerp en bepaal of je lid wilt worden van de community. Je vindt hier meer info over de bijeenkomst en aanmelden.

Meer weten over deelname? Neem dan vrijblijvend contact op met projectleider Koos Kerstholt via n.a.kerstholt@hr.nl.

Circulair produceren in Nederland: wat is het en welke voordelen biedt het?

Duurzaam ondernemen is van het grootste belang voor onze toekomst. Daarvan is gelukkig vrijwel iedereen doordrongen. In de Nederlandse maakindustrie kun je grote stappen zetten door een begin te maken met circulair produceren. Maar wat is dat precies? Welke voordelen biedt circulair produceren voor jou als maakbedrijf? En waar moet je beginnen?

Circulair produceren heeft alles te maken met grondstoffengebruik en het hergebruiken van producten. Zo kun je bijvoorbeeld in de ontwerpfase van je product al rekening houden met wat je kunt doen als er onderdelen kapotgaan, of als het product helemaal afgeschreven is. Daarover later meer.

Maar eerst: wat levert circulair produceren op? Als ondernemer in Nederland komt je maakbedrijf op de eerste plaats, en dat is helemaal niet verkeerd. Met circulair produceren kun je je richten op winstmaximalisatie en toch maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het een sluit het ander helemaal niet uit. Logisch dus dat je benieuwd bent naar de voordelen van circulair produceren. Want die zijn er genoeg.

Klantwaarde verhogen

Een van de belangrijkste voordelen van circulair produceren is het verhogen van de klantwaarde. Steeds meer partijen vragen om duurzaam geproduceerde producten. Als jij jouw product voor dezelfde kwaliteit en prijs kan aanbieden met een aantoonbaar lagere milieu impact is dat meerwaarde.

Een manier kan zijn om bijvoorbeeld een materiaalpaspoort te ontwikkelen voor jouw producten, of vanuit het ontwerp de levensduurverlenging mee te nemen. Modulariteit en reparatie zijn voorbeelden waardoor het product langer mee kan gaan en die klantwaarde toevoegen.

Een meer uitdagende manier van werken is het ‘servitization’ model, waarbij je producten niet meer verkoopt maar verhuurt of least. Veel producten kennen al een dergelijk model, denk aan de autoverhuur of deelauto’s en -scooters. Door samen met jouw klanten na te denken over hun behoeftes en hoe jouw producten deze kunnen invullen, krijg je een veel betere klantrelatie.

Kosten verlagen

Bij circulariteit draait het om slim omgaan met materialen en deze zo lang mogelijk een nuttige rol te laten vervullen. Hierdoor heb je minder nieuwe materialen nodig en worden zo de kosten verlaagd. De uitdaging is om zoveel mogelijk materiaal op de hoogst mogelijke kwaliteitsniveau te houden.

Het terugnemen van je producten kan hier een vorm voor zijn, bijvoorbeeld door deze op te knappen en weer als nieuw of refurbished product in de markt te zetten. Of de nog goede onderdelen te hergebruiken. Ook deze voorbeelden gebeuren in sommige sectoren al heel lang, denk aan onze auto-industrie en garages. Als je als maakbedrijf jouw producten zelf weer inneemt, kun je hiermee kosten verlagen.

Circulair produceren betekent ook dat je bepaalde bedrijfsrisico’s beperkt. Wanneer je grondstoffen hergebruikt, ben je minder afhankelijk van prijsfluctuaties in de markt. Bovendien komt er steeds meer regelgeving die het noodzakelijk maakt anders te gaan denken over wat er gebeurt aan het einde van de levensduur van producten. Denk aan het ‘recht op reparatie’, waardoor jouw producten eigenlijk niet langer een ‘black box’ mogen zijn en het stukgaan van een klein onderdeel het verlies van het hele apparaat betekent.

Aantrekken van talent

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn hip, maar dat is niet het enige voordeel van een duurzaam imago voor je bedrijf. Het geeft je meer kansen om talent binnen te halen, want (jonge) professionals hechten grote waarde aan duurzaamheid en circulariteit.

Datzelfde geldt trouwens voor veel klanten én jouw ketenpartners. Bovendien wordt de maatschappelijke druk steeds groter. Maar zelf vind je het als ondernemer misschien ook belangrijk om maatschappelijk verantwoord bezig te zijn.

Vormen van circulair produceren

Er zijn allerlei vormen van circulair produceren, en die kan ik het beste uitleggen aan de hand van de R-ladder. Deze ladder gaat op voor veel materialen in de maakindustrie. Hoe hoger op de ladder, hoe groter het belang voor de circulaire maakindustrie.

Refuse – Het ultieme doel: je product is overbodig en hoeft niet geproduceerd te worden. Verdien je dan niets? Jawel, want de functionaliteit is overgenomen door of ingebouwd in een ander product van jou!

Rethink – Is het misschien mogelijk om jouw product intensiever te laten gebruiken, bijvoorbeeld door te delen (denk aan deelauto’s) of door meerdere functies in één product te stoppen?

Reduce – Kun je je product efficiënter produceren door minder grondstoffen en materialen te gebruiken? Of kun je het product efficiënter laten gebruiken door zuinig gebruik van energie of verbruiksmateriaal?

Re-use – Misschien kan een andere gebruiker nog iets met een product dat is afgedankt (in dezelfde functie).

Repair – Klinkt voor de hand liggend. Maar helaas scoren hoogwaardige producten afgelopen jaren steeds slechter op de kans om ze te repareren. Gelukkig wordt (Europese) regelgeving aangescherpt om dit tegen te gaan.

Refurbish – Dit woord heeft razendsnel ingang gevonden in de Nederlandse taal dankzij hoogwaardige elektronica, zoals smartphones en tablets, die daardoor een tweede leven kregen. Natuurlijk maakt dit ook onderdeel uit van de circulaire economie.

Remanufacture – Kun je onderdelen uit een afgedankt product hergebruiken in een nieuw product met dezelfde functie?

Repurpose – Of misschien kun je de onderdelen uit een afgedankt product gebruiken in een nieuw product met een andere functie?

Recycle – Wanneer een product niet meer gebruikt kan worden – ook de onderdelen niet – dan wordt het tijd voor het welbekende recyclen: materialen en grondstoffen terugwinnen en opnieuw gebruiken.

Recover – Kun je écht niks meer met een product, dan kun je het misschien (deels) in de verbrandingsoven stoppen, zodat je nog wel energie terug kunt winnen.

Je ziet dat je voor veel van deze vormen van circulair denken al in de ontwerpfase aan de slag moet. Welke onderdelen kan ik zo inpassen of vooral standaardiseren, dat ze kunnen worden hergebruikt als mijn product afgeschreven is (remanufacture en repurpose)? Kan ik een businessmodel vinden waardoor mijn product door meerdere gebruikers kan worden gebruikt en dus niet de helft van de tijd stilstaat (rethink)?

Meer leren over circulair produceren uit de praktijk?

Ik kan me voorstellen dat je bij deze voordelen en vormen van circulair produceren niet direct een beeld hebt wat het jou kan opleveren. In dit artikel over de circulaire maakindustrie laat ik je zien hoe andere bedrijven circulair ondernemen. En wat je kunt doen om met jouw bedrijf te starten met circulair produceren.

Wil je concrete voorbeelden van circulair produceren uit de praktijk inzien? Neem dan een kijkje in de Wegwijzer Circulaire Maakindustrie. Doe er je voordeel mee!

De Wegwijzer Circulaire Maakindustrie is ontwikkeld in SMITZH met financiering vanuit de Provincie Zuid-Holland en Ministerie EZK.

Servitization in de maakindustrie: betekenis en toepassing

Steeds meer maakbedrijven onderzoeken de mogelijkheden van servitization. Wat houdt dat nou precies in? En: wat kan zo’n op diensten gebaseerd verdienmodel jouw maakbedrijf opleveren?

Servitization: je hoort de term steeds vaker voorbijkomen. De betekenis van servitization is dat je niet langer je product centraal stelt, maar de behoefte van je klant. Je garandeert hem of haar een bepaalde output, met alles wat daar aan dienstverlening bij hoort.

Nu is zo’n op diensten gebaseerd verdienmodel niet per se nieuw. Denk maar aan de koffieautomaat op kantoor. Tegen een vast bedrag per maand of jaar krijg je die in bruikleen, terwijl de fabrikant zorgt voor onderhoud, reparatie én koffiebonen.

Digitalisering als drijvende kracht

Toch is er een belangrijke reden dat servitization in de maakindustrie volop in de belangstelling staat: digitalisering. De technologische mogelijkheden zijn de afgelopen jaren enorm toegenomen. Daardoor wordt het steeds beter mogelijk om je klant niet puur een product te verkopen, maar hem of haar volkomen te ontzorgen.

Reactief onderhoud

Maakbedrijven die hun verdienmodel succesvol weten om te vormen, doorlopen daarbij grotendeels hetzelfde groeipad. De eerste stap op weg naar volledige servitization is het toevoegen van reactieve installatie- en onderhoudsdiensten aan je product. Gaat de machine stuk? Dan stuur je een monteur langs die ervoor zorgt dat de machine snel weer up and running is. Ook lever je artikelen die het optimale gebruik van je product mogelijk maken, zoals bijvoorbeeld olie, smeermiddelen en mallen.

Maak je product slim

De volgende stap is vaak het ‘slim’ maken van je product. Zo wordt het binnen het Internet of Things (IoT) steeds makkelijker om – via geavanceerde sensortechnologie – realtime gegevens te verzamelen over het gebruik. Via toepassingen op het gebied van Artifical Intelligence (AI) kunnen die data vervolgens razendsnel worden geanalyseerd.

Zo ontstaan op het snijvlak van IoT, big data en AI allerlei interessante businessmogelijkheden. Bijvoorbeeld voor predictive maintenance, waarbij je als fabrikant steeds nauwkeuriger weet te voorspellen wanneer een bepaald onderdeel het waarschijnlijk gaat begeven. Door proactief onderhoud te plegen, voorkom je vervolgens kostbare downtime voor je klant. Ook kun je je klant gericht gaan adviseren over procesoptimalisatie. Waar kan het volgens de data efficiënter?

PaaS: focus op output

In een volgende fase bied je je Product-as-a-Service (Paas) aan. In deze fase verschuift de focus van het gebruik van het product naar de output ervan, met alles wat daar aan onderhoud en service bij hoort. Een fabrikant van bakkerijmachines verkoopt dus niet de machine zelf, maar geeft de bakker de garantie dat die een bepaald aantal broden kan bakken, tegen een bepaalde kwaliteitsstandaard. En rekent vervolgens af per geproduceerd brood.

Totaalbeleving rond je product

De ultieme betekenis van servitization gaat over de hele business. In de laatste servitization-fase tuig je rondom je PaaS-oplossing een volledige waardeketen op. Stel: je bent een producent van koffiemachines. In de laatste servitization-fase bied je de klant een totale ‘beleving’ rondom koffie, waarvan de machine en het onderhoud nog maar een klein onderdeel zijn. Als dienstverlener zorg je bijvoorbeeld ook voor bijpassende kopjes (met bedrijfslogo), voor passende verlichting en muziek in de koffiehoek en – tijdens bedrijfsevenementen – voor een medewerker die koffie en bijpassende hapjes serveert.

Wat levert servitization op?

Als je het goed aanpakt, levert servitization je een stabiele, voorspelbare bron van inkomsten op. Bovendien biedt servitization allerlei kansen om je businessmodel circulair te maken. Na afloop van de contractperiode neem je het product weer in om dit te refurbishen of te recyclen. Goed voor het milieu én voor je duurzaamheidspropositie richting je potentiële klanten.

Waar moet je op letten?

Maar let op: er komt veel kijken bij servitization. Zo zul je moeten nadenken over de financiering. Van directe inkomsten bij de verkoop van een product ga je immers naar een cashflow op de lange termijn. Ook krijg je te maken met andersoortige contracten. Als je klant bijvoorbeeld onverhoopt failliet gaat, hoe krijg je je product dan terug?

Verder is het verlenen van diensten iets anders dan het verkopen van een product. Dat vraagt vaak om andere vaardigheden van je medewerkers (denk maar aan soft skills als empathie en goed kunnen luisteren). Ook is er sprake van een aanzienlijk afbreukrisico; wat doet het met je reputatie als je als bedrijf niet waarmaakt wat je belooft?

Al met al zorgt servitization voor een vergaande paradigmaverschuiving. Maar als je erin slaagt je klant écht te doorgronden en te begrijpen, kom je vanzelf tot een product-service-system: een geïntegreerd aanbod van producten en bijbehorende diensten.

Community rondom servitization

In vervolg op het onderzoeksproject Get Smart (over Smart Industry) is de Hogeschool Rotterdam bezig met het opzetten van een community rondom servitization. Ideaal voor maakbedrijven die zich willen oriënteren op servitization en meer willen weten over de stappen naar een op diensten gebaseerd verdienmodel.

Op donderdag 22 april 2021 gaat het Platform Servitization van start met een informele kick-off. Tijdens deze bijeenkomst wordt een korte toelichting gegeven op het onderwerp. Daarnaast wordt onder de deelnemende bedrijven geïnventariseerd welke onderwerpen bijzondere belangstelling verdienen zodat daar in volgende bijeenkomsten gericht aandacht aan besteed kan worden. Jij kunt hierbij zijn! Laat je informeren over het onderwerp en bepaal of je lid wilt worden van de community. Je vindt hier meer info over de bijeenkomst en aanmelden.

Meer weten over deelname aan deze community? Neem dan vrijblijvend contact op met projectleider Koos Kerstholt via n.a.kerstholt@hr.nl.

Servitization in de maakindustrie: betekenis en toepassing

Steeds meer maakbedrijven onderzoeken de mogelijkheden van servitization. Wat houdt dat nou precies in? En: wat kan zo’n op diensten gebaseerd verdienmodel jouw maakbedrijf opleveren?

Servitization: je hoort de term steeds vaker voorbijkomen. De betekenis van servitization is dat je niet langer je product centraal stelt, maar de behoefte van je klant. Je garandeert hem of haar een bepaalde output, met alles wat daar aan dienstverlening bij hoort.

Nu is zo’n op diensten gebaseerd verdienmodel niet per se nieuw. Denk maar aan de koffieautomaat op kantoor. Tegen een vast bedrag per maand of jaar krijg je die in bruikleen, terwijl de fabrikant zorgt voor onderhoud, reparatie én koffiebonen.

Digitalisering als drijvende kracht

Toch is er een belangrijke reden dat servitization in de maakindustrie volop in de belangstelling staat: digitalisering. De technologische mogelijkheden zijn de afgelopen jaren enorm toegenomen. Daardoor wordt het steeds beter mogelijk om je klant niet puur een product te verkopen, maar hem of haar volkomen te ontzorgen.

Reactief onderhoud

Maakbedrijven die hun verdienmodel succesvol weten om te vormen, doorlopen daarbij grotendeels hetzelfde groeipad. De eerste stap op weg naar volledige servitization is het toevoegen van reactieve installatie- en onderhoudsdiensten aan je product. Gaat de machine stuk? Dan stuur je een monteur langs die ervoor zorgt dat de machine snel weer up and running is. Ook lever je artikelen die het optimale gebruik van je product mogelijk maken, zoals bijvoorbeeld olie, smeermiddelen en mallen.

Maak je product slim

De volgende stap is vaak het ‘slim’ maken van je product. Zo wordt het binnen het Internet of Things (IoT) steeds makkelijker om – via geavanceerde sensortechnologie – realtime gegevens te verzamelen over het gebruik. Via toepassingen op het gebied van Artifical Intelligence (AI) kunnen die data vervolgens razendsnel worden geanalyseerd.

Zo ontstaan op het snijvlak van IoT, big data en AI allerlei interessante businessmogelijkheden. Bijvoorbeeld voor predictive maintenance, waarbij je als fabrikant steeds nauwkeuriger weet te voorspellen wanneer een bepaald onderdeel het waarschijnlijk gaat begeven. Door proactief onderhoud te plegen, voorkom je vervolgens kostbare downtime voor je klant. Ook kun je je klant gericht gaan adviseren over procesoptimalisatie. Waar kan het volgens de data efficiënter?

PaaS: focus op output

In een volgende fase bied je je Product-as-a-Service (Paas) aan. In deze fase verschuift de focus van het gebruik van het product naar de output ervan, met alles wat daar aan onderhoud en service bij hoort. Een fabrikant van bakkerijmachines verkoopt dus niet de machine zelf, maar geeft de bakker de garantie dat die een bepaald aantal broden kan bakken, tegen een bepaalde kwaliteitsstandaard. En rekent vervolgens af per geproduceerd brood.

Totaalbeleving rond je product

De ultieme betekenis van servitization gaat over de hele business. In de laatste servitization-fase tuig je rondom je PaaS-oplossing een volledige waardeketen op. Stel: je bent een producent van koffiemachines. In de laatste servitization-fase bied je de klant een totale ‘beleving’ rondom koffie, waarvan de machine en het onderhoud nog maar een klein onderdeel zijn. Als dienstverlener zorg je bijvoorbeeld ook voor bijpassende kopjes (met bedrijfslogo), voor passende verlichting en muziek in de koffiehoek en – tijdens bedrijfsevenementen – voor een medewerker die koffie en bijpassende hapjes serveert.

Wat levert servitization op?

Als je het goed aanpakt, levert servitization je een stabiele, voorspelbare bron van inkomsten op. Bovendien biedt servitization allerlei kansen om je businessmodel circulair te maken. Na afloop van de contractperiode neem je het product weer in om dit te refurbishen of te recyclen. Goed voor het milieu én voor je duurzaamheidspropositie richting je potentiële klanten.

Waar moet je op letten?

Maar let op: er komt veel kijken bij servitization. Zo zul je moeten nadenken over de financiering. Van directe inkomsten bij de verkoop van een product ga je immers naar een cashflow op de lange termijn. Ook krijg je te maken met andersoortige contracten. Als je klant bijvoorbeeld onverhoopt failliet gaat, hoe krijg je je product dan terug?

Verder is het verlenen van diensten iets anders dan het verkopen van een product. Dat vraagt vaak om andere vaardigheden van je medewerkers (denk maar aan soft skills als empathie en goed kunnen luisteren). Ook is er sprake van een aanzienlijk afbreukrisico; wat doet het met je reputatie als je als bedrijf niet waarmaakt wat je belooft?

Al met al zorgt servitization voor een vergaande paradigmaverschuiving. Maar als je erin slaagt je klant écht te doorgronden en te begrijpen, kom je vanzelf tot een product-service-system: een geïntegreerd aanbod van producten en bijbehorende diensten.

Community rondom servitization

In vervolg op het onderzoeksproject Get Smart (over Smart Industry) is de Hogeschool Rotterdam bezig met het opzetten van een community rondom servitization. Ideaal voor maakbedrijven die zich willen oriënteren op servitization en meer willen weten over de stappen naar een op diensten gebaseerd verdienmodel.

Op donderdag 22 april 2021 gaat het Platform Servitization van start met een informele kick-off. Tijdens deze bijeenkomst wordt een korte toelichting gegeven op het onderwerp. Daarnaast wordt onder de deelnemende bedrijven geïnventariseerd welke onderwerpen bijzondere belangstelling verdienen zodat daar in volgende bijeenkomsten gericht aandacht aan besteed kan worden. Jij kunt hierbij zijn! Laat je informeren over het onderwerp en bepaal of je lid wilt worden van de community. Je vindt hier meer info over de bijeenkomst en aanmelden.

Meer weten over deelname aan deze community? Neem dan vrijblijvend contact op met projectleider Koos Kerstholt via n.a.kerstholt@hr.nl.

 

Circulaire Wegwijzer gelanceerd

Als onderdeel van het SMITZH-programma hebben TNO en de Haagse Hogeschool in samenwerking met elkaar de ‘Wegwijzer Circulaire Maakindustrie’ ontwikkeld. Deze Wegwijzer geeft een overzicht van bedrijven in de maakindustrie die al kleine of grote stappen hebben gemaakt richting circulariteit. Circulariteit betekent niet alleen maatschappelijk verantwoord bezig zijn, het kan ook leiden tot kostenbesparingen, risicobeperkingen en meer klantwaarde. Deze wegwijzer is specifiek gericht op bedrijven uit de maakindustrie die willen weten wat circulariteit voor hen kan betekenen.

‘’De wereld om ons heen verandert. Het besef wordt steeds duidelijker dat de aarde uitgeput raakt”, aldus Bart Kaas, Energie Transitie Consultant bij TNO. Hij vervolgt: ”Door ervoor te zorgen dat wij de grondstoffen in onze producten maximaal gebruiken, dragen we bij aan het sterk verlagen van de impact van ons handelen op het milieu.’’ Met deze gedachte zijn TNO en de Haagse Hogeschool aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een tool voor de ondernemer van de toekomst. Hierbij is alles gericht op hergebruik in alle mogelijke vormen.

Een onafhankelijk advies

De wegwijzer is een centrale en onafhankelijke plek die bedrijven op weg helpt bij hun zoektocht naar de rol van circulariteit in hun onderneming. Je kunt zelfstandig naar de website gaan en hier aangeven wat jij interessant vindt of waar jij meer over wil weten. De website verwijst door naar zowel lokale als nationale partners die jou helpen bij het zetten van de volgende stap. Je vindt er voorbeelden van andere bedrijven op basis van de voordelen waar jij naar op zoek bent. Navigeren door de wegwijzer doe je aan de hand van zoekcriteria die voor jou relevant zijn. Doorbladeren kan natuurlijk ook als je nog niet zo goed weet wat je wilt.

Voordelen Circulaire Wegwijzer

Circulariteit is dichterbij dan je denkt

Voor wie denkt dat circulair ondernemen alleen besteed is aan de grote multinationals van deze wereld, gaat een nieuwe wereld open. Het vereist geen grote investeringen of nieuwe strategieën om een betere wereld te creëren. Je kunt vaak al klein beginnen, door onderdelen van afgedankte producten opnieuw te gebruiken voor een vergelijkbaar product. Of gebruik het voor een totaal nieuw product met een andere functie. Creatief denken verruimt de mogelijkheden.

Onbewust zijn veel bedrijven binnen de maakindustrie al bezig met circulariteit. Het is geen concept wat in de verte ligt en het zetten van de volgende stap is makkelijker dan veel partijen denken. Er liggen kansen en de wegwijzer helpt bij het zetten van de volgende stappen naar meer circulariteit. 

Zelf aan de slag

Geïnteresseerd in wat de Wegwijzer voor jou kan betekenen? Bezoek deze dan hier. Komende maanden wordt de wegwijzer nog doorontwikkeld. Feedback wordt bijzonder op prijs gesteld en kun je hier direct doorgeven.