Duurzaam ondernemen is van het grootste belang voor onze toekomst. Daarvan is gelukkig vrijwel iedereen doordrongen. In de Nederlandse maakindustrie kun je grote stappen zetten door een begin te maken met circulair produceren. Maar wat is dat precies? Welke voordelen biedt circulair produceren voor jou als maakbedrijf? En waar moet je beginnen?

Circulair produceren heeft alles te maken met grondstoffengebruik en het hergebruiken van producten. Zo kun je bijvoorbeeld in de ontwerpfase van je product al rekening houden met wat je kunt doen als er onderdelen kapotgaan, of als het product helemaal afgeschreven is. Daarover later meer.

Maar eerst: wat levert circulair produceren op? Als ondernemer in Nederland komt je maakbedrijf op de eerste plaats, en dat is helemaal niet verkeerd. Met circulair produceren kun je je richten op winstmaximalisatie en toch maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het een sluit het ander helemaal niet uit. Logisch dus dat je benieuwd bent naar de voordelen van circulair produceren. Want die zijn er genoeg.

Klantwaarde verhogen

Een van de belangrijkste voordelen van circulair produceren is het verhogen van de klantwaarde. Steeds meer partijen vragen om duurzaam geproduceerde producten. Als jij jouw product voor dezelfde kwaliteit en prijs kan aanbieden met een aantoonbaar lagere milieu impact is dat meerwaarde.

Een manier kan zijn om bijvoorbeeld een materiaalpaspoort te ontwikkelen voor jouw producten, of vanuit het ontwerp de levensduurverlenging mee te nemen. Modulariteit en reparatie zijn voorbeelden waardoor het product langer mee kan gaan en die klantwaarde toevoegen.

Een meer uitdagende manier van werken is het ‘servitization’ model, waarbij je producten niet meer verkoopt maar verhuurt of least. Veel producten kennen al een dergelijk model, denk aan de autoverhuur of deelauto’s en -scooters. Door samen met jouw klanten na te denken over hun behoeftes en hoe jouw producten deze kunnen invullen, krijg je een veel betere klantrelatie.

Kosten verlagen

Bij circulariteit draait het om slim omgaan met materialen en deze zo lang mogelijk een nuttige rol te laten vervullen. Hierdoor heb je minder nieuwe materialen nodig en worden zo de kosten verlaagd. De uitdaging is om zoveel mogelijk materiaal op de hoogst mogelijke kwaliteitsniveau te houden.

Het terugnemen van je producten kan hier een vorm voor zijn, bijvoorbeeld door deze op te knappen en weer als nieuw of refurbished product in de markt te zetten. Of de nog goede onderdelen te hergebruiken. Ook deze voorbeelden gebeuren in sommige sectoren al heel lang, denk aan onze auto-industrie en garages. Als je als maakbedrijf jouw producten zelf weer inneemt, kun je hiermee kosten verlagen.

Circulair produceren betekent ook dat je bepaalde bedrijfsrisico’s beperkt. Wanneer je grondstoffen hergebruikt, ben je minder afhankelijk van prijsfluctuaties in de markt. Bovendien komt er steeds meer regelgeving die het noodzakelijk maakt anders te gaan denken over wat er gebeurt aan het einde van de levensduur van producten. Denk aan het ‘recht op reparatie’, waardoor jouw producten eigenlijk niet langer een ‘black box’ mogen zijn en het stukgaan van een klein onderdeel het verlies van het hele apparaat betekent.

Aantrekken van talent

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn hip, maar dat is niet het enige voordeel van een duurzaam imago voor je bedrijf. Het geeft je meer kansen om talent binnen te halen, want (jonge) professionals hechten grote waarde aan duurzaamheid en circulariteit.

Datzelfde geldt trouwens voor veel klanten én jouw ketenpartners. Bovendien wordt de maatschappelijke druk steeds groter. Maar zelf vind je het als ondernemer misschien ook belangrijk om maatschappelijk verantwoord bezig te zijn.

Vormen van circulair produceren

Er zijn allerlei vormen van circulair produceren, en die kan ik het beste uitleggen aan de hand van de R-ladder. Deze ladder gaat op voor veel materialen in de maakindustrie. Hoe hoger op de ladder, hoe groter het belang voor de circulaire maakindustrie.

Refuse – Het ultieme doel: je product is overbodig en hoeft niet geproduceerd te worden. Verdien je dan niets? Jawel, want de functionaliteit is overgenomen door of ingebouwd in een ander product van jou!

Rethink – Is het misschien mogelijk om jouw product intensiever te laten gebruiken, bijvoorbeeld door te delen (denk aan deelauto’s) of door meerdere functies in één product te stoppen?

Reduce – Kun je je product efficiënter produceren door minder grondstoffen en materialen te gebruiken? Of kun je het product efficiënter laten gebruiken door zuinig gebruik van energie of verbruiksmateriaal?

Re-use – Misschien kan een andere gebruiker nog iets met een product dat is afgedankt (in dezelfde functie).

Repair – Klinkt voor de hand liggend. Maar helaas scoren hoogwaardige producten afgelopen jaren steeds slechter op de kans om ze te repareren. Gelukkig wordt (Europese) regelgeving aangescherpt om dit tegen te gaan.

Refurbish – Dit woord heeft razendsnel ingang gevonden in de Nederlandse taal dankzij hoogwaardige elektronica, zoals smartphones en tablets, die daardoor een tweede leven kregen. Natuurlijk maakt dit ook onderdeel uit van de circulaire economie.

Remanufacture – Kun je onderdelen uit een afgedankt product hergebruiken in een nieuw product met dezelfde functie?

Repurpose – Of misschien kun je de onderdelen uit een afgedankt product gebruiken in een nieuw product met een andere functie?

Recycle – Wanneer een product niet meer gebruikt kan worden – ook de onderdelen niet – dan wordt het tijd voor het welbekende recyclen: materialen en grondstoffen terugwinnen en opnieuw gebruiken.

Recover – Kun je écht niks meer met een product, dan kun je het misschien (deels) in de verbrandingsoven stoppen, zodat je nog wel energie terug kunt winnen.

Je ziet dat je voor veel van deze vormen van circulair denken al in de ontwerpfase aan de slag moet. Welke onderdelen kan ik zo inpassen of vooral standaardiseren, dat ze kunnen worden hergebruikt als mijn product afgeschreven is (remanufacture en repurpose)? Kan ik een businessmodel vinden waardoor mijn product door meerdere gebruikers kan worden gebruikt en dus niet de helft van de tijd stilstaat (rethink)?

Meer leren over circulair produceren uit de praktijk?

Ik kan me voorstellen dat je bij deze voordelen en vormen van circulair produceren niet direct een beeld hebt wat het jou kan opleveren. In dit artikel over de circulaire maakindustrie laat ik je zien hoe andere bedrijven circulair ondernemen. En wat je kunt doen om met jouw bedrijf te starten met circulair produceren.

Wil je concrete voorbeelden van circulair produceren uit de praktijk inzien? Neem dan een kijkje in de Wegwijzer Circulaire Maakindustrie. Doe er je voordeel mee!

De Wegwijzer Circulaire Maakindustrie is ontwikkeld in SMITZH met financiering vanuit de Provincie Zuid-Holland en Ministerie EZK.

Steeds meer maakbedrijven onderzoeken de mogelijkheden van servitization. Wat houdt dat nou precies in? En: wat kan zo’n op diensten gebaseerd verdienmodel jouw maakbedrijf opleveren?

Servitization: je hoort de term steeds vaker voorbijkomen. De betekenis van servitization is dat je niet langer je product centraal stelt, maar de behoefte van je klant. Je garandeert hem of haar een bepaalde output, met alles wat daar aan dienstverlening bij hoort.

Nu is zo’n op diensten gebaseerd verdienmodel niet per se nieuw. Denk maar aan de koffieautomaat op kantoor. Tegen een vast bedrag per maand of jaar krijg je die in bruikleen, terwijl de fabrikant zorgt voor onderhoud, reparatie én koffiebonen.

Digitalisering als drijvende kracht

Toch is er een belangrijke reden dat servitization in de maakindustrie volop in de belangstelling staat: digitalisering. De technologische mogelijkheden zijn de afgelopen jaren enorm toegenomen. Daardoor wordt het steeds beter mogelijk om je klant niet puur een product te verkopen, maar hem of haar volkomen te ontzorgen.

Reactief onderhoud

Maakbedrijven die hun verdienmodel succesvol weten om te vormen, doorlopen daarbij grotendeels hetzelfde groeipad. De eerste stap op weg naar volledige servitization is het toevoegen van reactieve installatie- en onderhoudsdiensten aan je product. Gaat de machine stuk? Dan stuur je een monteur langs die ervoor zorgt dat de machine snel weer up and running is. Ook lever je artikelen die het optimale gebruik van je product mogelijk maken, zoals bijvoorbeeld olie, smeermiddelen en mallen.

Maak je product slim

De volgende stap is vaak het ‘slim’ maken van je product. Zo wordt het binnen het Internet of Things (IoT) steeds makkelijker om – via geavanceerde sensortechnologie – realtime gegevens te verzamelen over het gebruik. Via toepassingen op het gebied van Artifical Intelligence (AI) kunnen die data vervolgens razendsnel worden geanalyseerd.

Zo ontstaan op het snijvlak van IoT, big data en AI allerlei interessante businessmogelijkheden. Bijvoorbeeld voor predictive maintenance, waarbij je als fabrikant steeds nauwkeuriger weet te voorspellen wanneer een bepaald onderdeel het waarschijnlijk gaat begeven. Door proactief onderhoud te plegen, voorkom je vervolgens kostbare downtime voor je klant. Ook kun je je klant gericht gaan adviseren over procesoptimalisatie. Waar kan het volgens de data efficiënter?

PaaS: focus op output

In een volgende fase bied je je Product-as-a-Service (Paas) aan. In deze fase verschuift de focus van het gebruik van het product naar de output ervan, met alles wat daar aan onderhoud en service bij hoort. Een fabrikant van bakkerijmachines verkoopt dus niet de machine zelf, maar geeft de bakker de garantie dat die een bepaald aantal broden kan bakken, tegen een bepaalde kwaliteitsstandaard. En rekent vervolgens af per geproduceerd brood.

Totaalbeleving rond je product

De ultieme betekenis van servitization gaat over de hele business. In de laatste servitization-fase tuig je rondom je PaaS-oplossing een volledige waardeketen op. Stel: je bent een producent van koffiemachines. In de laatste servitization-fase bied je de klant een totale ‘beleving’ rondom koffie, waarvan de machine en het onderhoud nog maar een klein onderdeel zijn. Als dienstverlener zorg je bijvoorbeeld ook voor bijpassende kopjes (met bedrijfslogo), voor passende verlichting en muziek in de koffiehoek en – tijdens bedrijfsevenementen – voor een medewerker die koffie en bijpassende hapjes serveert.

Wat levert servitization op?

Als je het goed aanpakt, levert servitization je een stabiele, voorspelbare bron van inkomsten op. Bovendien biedt servitization allerlei kansen om je businessmodel circulair te maken. Na afloop van de contractperiode neem je het product weer in om dit te refurbishen of te recyclen. Goed voor het milieu én voor je duurzaamheidspropositie richting je potentiële klanten.

Waar moet je op letten?

Maar let op: er komt veel kijken bij servitization. Zo zul je moeten nadenken over de financiering. Van directe inkomsten bij de verkoop van een product ga je immers naar een cashflow op de lange termijn. Ook krijg je te maken met andersoortige contracten. Als je klant bijvoorbeeld onverhoopt failliet gaat, hoe krijg je je product dan terug?

Verder is het verlenen van diensten iets anders dan het verkopen van een product. Dat vraagt vaak om andere vaardigheden van je medewerkers (denk maar aan soft skills als empathie en goed kunnen luisteren). Ook is er sprake van een aanzienlijk afbreukrisico; wat doet het met je reputatie als je als bedrijf niet waarmaakt wat je belooft?

Al met al zorgt servitization voor een vergaande paradigmaverschuiving. Maar als je erin slaagt je klant écht te doorgronden en te begrijpen, kom je vanzelf tot een product-service-system: een geïntegreerd aanbod van producten en bijbehorende diensten.

Community rondom servitization

In vervolg op het onderzoeksproject Get Smart (over Smart Industry) is de Hogeschool Rotterdam bezig met het opzetten van een community rondom servitization. Ideaal voor maakbedrijven die zich willen oriënteren op servitization en meer willen weten over de stappen naar een op diensten gebaseerd verdienmodel.

Op donderdag 22 april 2021 gaat het Platform Servitization van start met een informele kick-off. Tijdens deze bijeenkomst wordt een korte toelichting gegeven op het onderwerp. Daarnaast wordt onder de deelnemende bedrijven geïnventariseerd welke onderwerpen bijzondere belangstelling verdienen zodat daar in volgende bijeenkomsten gericht aandacht aan besteed kan worden. Jij kunt hierbij zijn! Laat je informeren over het onderwerp en bepaal of je lid wilt worden van de community. Je vindt hier meer info over de bijeenkomst en aanmelden.

Meer weten over deelname aan deze community? Neem dan vrijblijvend contact op met projectleider Koos Kerstholt via n.a.kerstholt@hr.nl.