Resultaten project Toegepaste Innovaties Maritieme Automatisering

Tijdens de bijeenkomst ‘Samen Slim’ op 10 februari in fieldlab de Duurzaamheidsfabriek, zijn de resultaten van het EFRO-project Toegepaste Innovaties Maritieme Automatisering (TIMA) bekend gemaakt. In de maritieme maakindustrie en in de jacht- en scheepsbouw in het bijzonder, is vaak sprake van maatwerk. Enkelstuks die veelal handmatig worden gesneden en gelast en waarvoor specialistische kennis en ervaring nodig is. Dit lijkt innovatie moeilijk te maken. In dit project is onderzocht of samenwerking een uitkomst kan bieden.

Binnen TIMA werkten vijf partners vanuit hun verschillende expertises samen aan de digitalisering van de steeds schaarser wordende knowhow en de automatisering van het proces van snijden en lassen van unieke onderdelen. De afgelopen drie jaar zijn binnen deze samenwerking succesvolle innovaties gerealiseerd, op het gebied van de inzet van robotica bij de productie van duurzamere en custommade producten. Deze technische innovaties dragen direct bij aan de verbetering van de concurrentiepositie van de betrokken bedrijven. Ook zorgde de samenwerking voor de borging van vakkennis, de aansluiting onderwijs-beroepspraktijk, de duurzame inzetbaarheid van medewerkers en het aantrekken van een nieuwe generatie jonge professionals.

Om zijn internationale concurrentiepositie te verbeteren, moet de Nederlandse maritieme maakindustrie schepen en scheepsonderdelen sneller, beter en duurzamer produceren. Bijzonder aan TIMA is de manier waarop het innovatietraject is aangevlogen: in een intensieve samenwerking met drie mkb-bedrijven uit de Drechtsteden (Scheepswerf Slob, Machinefabriek De Waal en Valk Welding), het ROC Da Vinci College en het fieldlab de Duurzaamheidsfabriek. TIMA heeft geresulteerd in innovaties op het gebied van ‘Technische Innovaties’, ‘Human Capital’ en ‘Aanpak en Impact van innovatie’.

Technische innovaties

De resultaten van de technologische innovaties binnen TIMA zijn een verhoogde productiviteit, een verkorte doorlooptijd en een minimale fysieke begeleiding bij het productieproces. De robotisering heeft ertoe geleid dat vakkennis binnen het bedrijf digitaal geborgd wordt en de productiviteit verhoogt, waardoor minder werk hoeft te worden uitbesteed. Dat daarbij een zeer hoogwaardige kwaliteit bereikt wordt, blijkt onder meer uit het feit dat de hightech lasrobot bij De Waal en de operator inmiddels gecertificeerd zijn onder Lloyd’s.

Johan Verlaan, directeur Machinefabriek De Waal: “Wij ontwikkelen en produceren al jaren manoeuvreersystemen aan boord van schepen. Om verder te kunnen innoveren, zijn we een partnership aangegaan met TIMA. De innovatie van dit project houdt in dat de productie van enkelstuks roeren geautomatiseerd wordt. We hebben hele grote stappen gemaakt, zeker op het gebied van engineering en programmering. De samenwerking maakt dat de huidige robot nu wordt omgebouwd tot een XYZ-robot. Zo creëren we drie stations waar we roeren kunnen gaan produceren. En dit is ook waar TIMA mee begonnen is: het lassen van de roeren vanaf de tekenkamer.”

Thijs Weggemans, innovatiemanager Scheepswerf Slob: “Wij bouwen casco’s voor de mooiste superjachten. Dit is altijd een vernieuwend proces en daarom is het van belang om voorop te blijven lopen in de techniek. Binnen het TIMA-project hebben we ontwikkelingen doorlopen met een lasrobot en een plasmasnijrobot. De traditionele aanpak van robotiseren is meer het inpassen van een robot binnen een bestaand productieproces. Wij zien echter nog meer kansen om dankzij robotisering het hele productieproces naar een hoger niveau te tillen en zo kortere doorlooptijden te realiseren, kosteneffectiever te produceren en op een hoger kwaliteitsniveau te werken. Naast de zakelijke kant, zien we dat de medewerkers die nu zelf met de robot bezig zijn, dit leuk en uitdagend vinden. Ze hebben het idee dat ze echt een bijdrage leveren aan de stand van de techniek in de industrie.”

Adriaan Broere, CTO Valk Welding Group: Wij werden TIMA-partner omdat er in de regio Drechtsteden veel maritieme industrie is waarvoor wij nog niet veel kunnen betekenen in de automatisering. Door met twee sterke partners samen te werken konden wij dit oppakken. Een ontwikkeling uit TIMA is dat wij doorgaan met de ontwikkeling van de arc-eye lasercamera. Doordat de lasser alles ziet door de lascamera, kan hij de snelheid van het lassen of de draadsnelheid variëren. Ook gaan we door met de ‘digitale pen’, een idee waarmee we ooit dit project zijn begonnen. Met deze digitale lastoorts kunnen ervaren lassers exact aangeven hoe er gelast moet worden. De pen zet dit vervolgens om in een digitale tekening waarmee een robot het laswerk uitvoert. Als spin-off hebben we een hele virtuele omgeving gemaakt. Dit heeft als grootste winst dat een traditionele lasser op eenvoudige wijze kan leren een robot te programmeren.

Aanpak en impact van innovatie in het mkb

Het proces van ontwikkeling van innovaties is binnen TIMA hand in hand gegaan met het leren toepassen en het introduceren ervan in de productieprocessen. Het ‘innoveren met de werkvloer’ heeft ertoe geleid dat veel latent aanwezige knowhow bij de maritieme bedrijven inmiddels digitaal geborgd is in databases. Door de directe koppeling met het onderwijs zijn de innovaties bovendien geborgd in de reguliere techniekopleidingen en in cursusopbouw in het kader van leven lang ontwikkelen. Er is een – nog steeds groeiend – ecosysteem ontstaan waarin onderwijs (studenten en docenten) en bedrijfsleven (medewerkers en management) leren van elkaar.

Daan Wortel, Innovatie Manger bij de Duurzaamheidsfabriek: De Duurzaamheidsfabriek bood een open innovatieomgeving en zorgde ook voor disseminatie naar regionale, landelijke en Europese netwerken en koppelingen met andere initiatieven, zoals beoogd met de ondersteuning vanuit EFRO. Het sluit aan bij de agenda’s van de landelijke stuurgroep Smart Industry en het Platform Talent voor Technologie (Katapult) en de aanpak van de Topsectoren, in hun nieuwe meerjarenprogramma’s rond learning communities. De afsluiting van TIMA vormt ook de doorstart naar de volgende fase van innoveren. We zijn vanuit het TIMA-project het Expertisecentrum Slimme Maakindustrie gestart en proberen zo bedrijven uit te nodigen om hier hun kennis te ontwikkelen, en de kennis die wij hebben opgedaan op te halen. TIMA heeft inmiddels tot verschillende spin-offs geleid, zoals een Digtal Twin-project en een uitbreiding van het netwerk door samenwerkingen nieuwe bedrijven, zoals 10XL en Systems Navigator.

Human capital aspecten

Net als de meeste technische sectoren heeft de maritieme maakindustrie te maken met aanzienlijke uitdagingen op het gebied van human capital. Er is vaak sprake van enkelstuks maatwerk, wat neerkomt op hoogwaardig vakmanschap. De bedrijven ‘vergrijzen’ waardoor de benodigde specialistische kennis en ervaring schaarser wordt. Daarbij neemt ook de instroom van jongeren in relevante beroepsopleidingen af. Veel bedrijven zien zich dan ook genoodzaakt dit werk uit te besteden aan het buitenland. Binnen TIMA zijn waardevolle stappen gezet op het gebied van innoveren en leven lang ontwikkelen. Door de inzet van nieuwe technologieën is het de bedrijven gelukt hun productiviteit te verhogen; specialistische vakkennis te borgen in de organisatie en het werk in de maritieme maakindustrie aantrekkelijker te maken voor zowel ‘zittende’ vakspecialisten als jonge technici, zoals ICT’ers, engineers en werktuigbouwkundigen.

Marc Meijer, sectordirecteur Techniek & Media Da Vinci College: “Wij zijn partner geworden in het TIMA-project omdat het optimaal vorm geeft aan het hybride onderwijs dat wij bieden. Leren, werken en innoveren, dat komt hier samen. Binnen TIMA hadden studenten echt een inbreng en dat is niet alleen kennis halen, maar ook kennis brengen. En dan krijg je een soort omgekeerde ‘meester-gezelsituatie’ waarin ze de werknemers van het bedrijf meenemen in de nieuwste technologie. De innovaties worden eigenlijk direct geborgd in het onderwijs, en dat zie je met name bij de studenten werktuigbouwkunde en mechatronica die al werken met de lasrobot. Het vervolg van TIMA binnen Da Vinci wordt goed merkbaar zoals in het Leven Lang Ontwikkelen. Wat we nu al zien is dat bedrijven uit andere sectoren interesse hebben in deze technologie.”